«Μύθοι και προκαταλήψεις»
Γιόμελου Κατερίνα
Ψυχολόγος, Msc Κλινικής Ψυχολογίας
Ένας σημαντικός παράγοντας που εμπλέκεται στη διαδικασία της αντιμετώπισης όλων των ψυχικών διαταραχών είναι το στίγμα, οι αρνητικές δηλαδή στερεότυπες εικόνες που διατηρεί η κοινωνία για τα άτομα με ψυχικές διαταραχές και η αρνητική αντίδραση απέναντί τους. Το στίγμα επιδρά όχι μόνο στην αναζήτηση της θεραπείας, αλλά και στην πορεία και έκβαση της ασθένειας. Δεν επηρεάζει μόνο τον ασθενή, αλλά και οτιδήποτε ή οποιονδήπoτε σχετίζεται με τον ασθενή, την ασθένεια και τη θεραπευτική αγωγή. Ο στιγματισμός, οι διακρίσεις και οι προκαταλήψεις για τα άτομα με ψυχικές διαταραχές στερούνται ηθικής και επιστημονικής βάσης. Η κατάρριψη λοιπόν των μύθων που συνοδεύουν τις ψυχικές διαταραχές είναι ένα σημαντικό βήμα για την εξάλειψη των προκαταλήψεων και των διακρίσεων.
ΜΥΘΟΣ: Οι ψυχικές ασθένειες δεν είναι στην πραγματικότητα ασθένειες όπως είναι
ο διαβήτης ή τα καρδιακά νοσήματα.
ΑΛΗΘΕΙΑ: Οι ψυχικές διαταραχές είναι ασθένειες που χρειάζονται ιατρική αντιμετώπιση. Η έρευνα έχει δείξει ότι για την εκδήλωση των ψυχικών διαταραχών
ενέχονται γενετικοί, βιολογικοί και ψυχοκοινωνικοί παράγοντες οι οποίοι, συνήθως,
μπορούν να αντιμετωπιστούν.
ΜΥΘΟΣ: Η κατάθλιψη οφείλεται σε αδυναμία του χαρακτήρα. Τα άτομα που έχουν
κατάθλιψη θα μπορούσαν να απαλλαγούν από τα συμπτώματα τους αν το ήθελαν
πραγματικά.
ΑΛΗΘΕΙΑ: Η κατάθλιψη δεν σχετίζεται με την τεμπελιά ή την αδυναμία του χαρακτήρα, αλλά σχετίζεται με αλλαγές στη δραστηριότητα του εγκεφάλου. Η ψυχοθεραπεία και η φαρμακοθεραπεία μπορούν να βοηθήσουν το άτομο να αναρρώσει.
ΜΥΘΟΣ: Η χρήση τοξικών ουσιών είναι μια προσωπική επιλογή και δείχνει έλλειψη αυτοκυριαρχίας. Συνήθως τα άτομα που κάνουν χρήση ουσιών έχουν αδύναμο
χαρακτήρα.
ΑΛΗΘΕΙΑ: Η χρήση τοξικών ουσιών είναι μια κατάσταση που συνδέεται με βιολογικούς, ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες, ενώ δεν έχει σχέση με το αν
κάποιος είναι “καλός” ή “κακός”.
ΜΥΘΟΣ: Εάν κάποιος έχει μια ψυχική διαταραχή μπορεί να την αντιμετωπίσει μόνος του. Η επίσκεψη σε ειδικό ψυχικής υγείας είναι δείγμα προσωπικής αποτυχίας και αδυναμίας.
ΑΛΗΘΕΙΑ: Η σοβαρή ψυχική διαταραχή δεν είναι κάτι που μπορεί κανείς να αντιμετωπίσει μόνος του. Το να αγνοεί κανείς το πρόβλημα επίσης δεν βοηθάει. Χρειάζεται θάρρος για να ζητήσει κανείς βοήθεια.
ΜΥΘΟΣ: «Η ψυχική ασθένεια είναι μια τιμωρία για τις αμαρτίες του ατόμου ή των γονιών του»
ΑΛΗΘΕΙΑ: Η ψυχική ασθένεια είναι μια ασθένεια όπως όλες οι άλλες. Η αιτιολογία είναι πολυπαραγοντική (ενοχοποιούνται γενετικοί, βιολογικοί, ψυχολογικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες) και δεν έχει να κάνει με μεταφυσικά, θρησκευτικά ή άλλα θέματα.
ΜΥΘΟΣ:«O ψυχικά άρρωστος φταίει για την αρρώστια του επειδή δεν έχει αρκετή θέληση ή επειδή είναι πεισματάρης ή τεμπέλης»
ΑΛΗΘΕΙΑ: Πολλοί άνθρωποι που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας δεν μπορούν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά εξαιτίας της ασθένειάς τους, με αποτέλεσμα να αφήνουν την εργασία τους. Ωστόσο δεν ευθύνονται για την αρρώστια τους ούτε μπορούν από μόνοι τους να γίνουν καλά, χωρίς την κατάλληλη θεραπεία.
ΜΥΘΟΣ: «Οι σχιζοφρενείς είναι βίαιοι ή εγκληματίες»
ΑΛΗΘΕΙΑ: Οι στατιστικές δείχνουν ότι οι περιπτώσεις εκδήλωσης βίαιης συμπεριφοράς από άτομα που έχουν κάποια ψυχική διαταραχή δεν είναι περισσότερες από αυτές που συναντά κανείς στο γενικό πληθυσμό. Ιδιαίτερα, τα άτομα με σχιζοφρένεια εμφανίζουν ελαφρά αυξημένους δείκτες στα εγκλήματα βίας. Η βία όμως που σχετίζεται με τη σχιζοφρένεια οφείλεται κυρίως στη μη λήψη των φαρμάκων ή στην ακαταλληλότητα της θεραπείας και στην έλλειψη στήριξης και αποδοχής.
ΜΥΘΟΣ: «Με το πέρασμα του χρόνου η ψυχική ασθένεια μπορεί να γίνει καλά χωρίς θεραπεία»
ΑΛΗΘΕΙΑ: Αντίθετα, όσο η ψυχική ασθένεια δεν αντιμετωπίζεται με την κατάλληλη θεραπεία, τόσο επιδεινώνεται η κατάσταση του ασθενή. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να αναζητούμε άμεσα βοήθεια όταν αντιληφθούμε ότι κάποιο αγαπημένο μας πρόσωπο εμφανίζει κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας.
ΜΥΘΟΣ: «Οι ψυχικές παθήσεις είναι ανίατες. Όταν κάποιος αρρωστήσει δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να κάνει γι’ αυτό»
ΑΛΗΘΕΙΑ: Σήμερα υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες για τις ψυχικές παθήσεις (φαρμακευτικές θεραπείες, ψυχοθεραπείες κλπ). Ακόμα και στις περιπτώσεις που η πάθηση δεν μπορεί να θεραπευτεί ριζικά (π.χ. στην περίπτωση της σχιζοφρένειας), η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλη ύφεση των συμπτωμάτων, επιτρέποντας στο άτομο να ζει φυσιολογικά.
ΜΥΘΟΣ: Τα άτομα με ψυχικές διαταραχές έχουν νοητική στέρηση.
ΑΛΗΘΕΙΑ: Η αλήθεια είναι ότι οι ψυχικές διαταραχές μπορεί να προσβάλλουν άτομα ανεξάρτητα από το νοητικό τους επίπεδο.
ΜΥΘΟΣ: «Τα ψυχιατρικά φάρμακα αλλάζουν την προσωπικότητα και κάνουν το άτομο άβουλο»
ΑΛΗΘΕΙΑ: Τα ψυχιατρικά φάρμακα δεν επηρεάζουν την προσωπικότητα. Δρουν βελτιώνοντας τα συμπτώματα της ψυχικής πάθησης για την οποία χορηγούνται (π.χ. τα φάρμακα για τη θεραπεία της σχιζοφρένειας βοηθούν τον άνθρωπο να σκέφτεται καθαρά και να συμπεριφέρεται φυσιολογικά).
ΜΥΘΟΣ: «Τα ψυχιατρικά φάρμακα είναι εθιστικά. Όποιος ξεκινήσει να τα παίρνει δεν μπορεί να τα σταματήσει»
ΑΛΗΘΕΙΑ: Τα περισσότερα ψυχιατρικά φάρμακα δεν είναι εθιστικά. Μόνο κάποια αγχολυτικά και υπνωτικά φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν εθισμό. Όλα τα ψυχιατρικά φάρμακα πρέπει να λαμβάνονται για το χρονικό διάστημα και σύμφωνα
με τις οδηγίες που δίνει ο γιατρός που τα χορηγεί.
ΜΥΘΟΣ: «Οι άνθρωποι που λένε ότι θα αυτοκτονήσουν δεν πρόκειται ποτέ να το κάνουν»
ΑΛΗΘΕΙΑ: Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι οι άνθρωποι που λένε ότι θα αυτοκτονήσουν δεν θέλουν πραγματικά να το κάνουν, απλώς προσπαθούν να τραβήξουν την προσοχή των άλλων. Ακόμα κι αν κάποιος αυτοτραυματίζεται για να τραβήξει την προσοχή, δεν αποκλείεται να κάνει απόπειρα αυτοκτονίας που μπορεί να είναι θανατηφόρα. Όταν κάποιος μιλά για το θάνατο και την αυτοκτονία πρέπει να αναζητούμε άμεσα ψυχιατρική βοήθεια.
ΜΥΘΟΣ: «Η αυτοκτονία είναι μια παρορμητική πράξη»
ΑΛΗΘΕΙΑ: Σε κάποιες περιπτώσεις, ειδικά στην εφηβεία, η αυτοκτονία είναι μια παρορμητική πράξη. Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι που αυτοκτονούν έχουν προσχεδιάσει την πράξη τους. Το σχέδιο μπορεί να αφορά τον τόπο και τη χρονική στιγμή που θα γίνει
η απόπειρα και τη μέθοδο που θα χρησιμοποιηθεί. Η ύπαρξη σχεδίου αυξάνει τον κίνδυνο αυτοκτονίας.
ΜΥΘΟΣ: Η εμφάνιση της κατάθλιψης στην τρίτη ηλικία είναι φυσιολογικό φαινόμενο.
ΑΛΗΘΕΙΑ: Η κατάθλιψη δεν είναι επακόλουθο της φυσικής διαδικασίας της γήρανσης, αλλά ψυχική νόσος που συγκαταλέγεται στις διαταραχές του συναισθήματος. Ωστόσο είναι πιθανή η εμφάνιση καταθλιπτικής διάθεσης στα άτομα τρίτης ηλικίας, λόγω αποστέρησης ερεθισμάτων, σταδιακή περιθωριοποίηση και επιδείνωση της υγείας τους.
ΜΥΘΟΣ: Τα άτομα με ψυχικές διαταραχές έχουν νοητική στέρηση.
ΑΛΗΘΕΙΑ:Η αλήθεια είναι ότι οι ψυχικές διαταραχές μπορεί να προσβάλλουν άτομα ανεξάρτητα από το νοητικό τους επίπεδο.
